Linux Kullanıcıları Derneği Seminerleri
RPM Paket Yöneticisi
Giriş
Linux’ un gelişmesi, kullanıcı sayısının artması ve kullanıcı profilinin değişmesi
nedeniyle zaman içinde çok büyük yenilikler bu dünyaya kazandırılmıştır.
Bunlardan bir tanesi de yazılımların paketlenmesidir. “tarball”lardan sonra bugün
RPM, paket yönetim sistemleri içinde en çok kullanılanıdır.
RPM Red Hat tarafından Red Hat Linux için geliştirilmiş, ancak güçlü özellikleri
nedeniyle bir çok Linux dağıtımı tarafından da kendilerine uyarlanmıştır ve
kullanılmaktadır.
RPM, RPM Package Manager’ in kısaltılmasıdır. (Burada yanlış bir bilgiyi de
düzeltmek gerekli: RPM, Red Hat Package Manager’ in kısaltması değildir). RPM
temel olarak üstte de bahsedildiği gibi yazılımların paketlenmesini sağlar. RPM
sayesinde sistemde kurulu olan paketler takip edilebilir. Böylece hangi paketin
kurulu olduğunu ve hangi dizine hangi dosya ya da dosyaları yerleştirdiği de
ileride sorgulanabilir olur. Paket bağımlılık sistemi ile bir yazılım paketinin
kurulması için gereken diğer paketlerin de kurulması sağlanır. Benzer şekilde,
paketlerin sistemden kaldırılması da aynı ölçüde kolaydır. Son olarak da
yazılımların güncelleme aşamasında sistem yöneticilerini büyük dertlerden
kurtarır. Bu yazıda bu konu ile ilgili ayrıntıları okuyabileceksiniz.
Bu yazıda “RPM” RPM Paket Yönetim Sistemini, “rpm” de RPM’ in komut satırı
aracını belirtecektir.
İpucu:
Öntanımlı olarak tüm RPM işlemlerinin yapılması için root olmak gerekmektedir.
Ancak belirli durumlarda ve gerekli veritabanının hazırlanması durumunda
herhangi bir kullanıcı da RPM kurabilir ya da yapılandırabilir. Bu konu daha sonra
işlenecektir.
RPM ile tarball arasındaki farklar
Tarball ile RPM arasında bir çok fark bulunmaktadır. Bunlardan en önemlilerinden
bir tanesi RPM’ deki sürüm bilgisidir. Her RPM bir sürüm numarasına (version)
(yazılımın sürüm numarası, genelde RPM’ in içindeki Açık Kaynak Kodlu yazılımın
sürüm numarasıdır) ve release bilgisine (paketin kaçıncı kez build edildiği)
sahiptir.
Bir diğer fark da bağımlılık takibidir (dependency tracking) Paket bağımlılığı, bir
paketin yapılacak işlem için (paket oluşturulması, kurulması ya da silinmesi) bir
ya da daha fazla RPM paketi ile ilişkisinin olmasıdır. Eğer bu bağımlılıklar yerine
getirilmezse, RPM kurulmayacaktır.RPM dünyasına giriş : Sorgulama
RPM dünyasında yapılabilecek iş işlemlerden bir tanesi, RPM veritabanında bir
paketin var olup olmadığını kontrol etmektir. Bunun için rpm’ e -q parametresi
verilir.
RPM veritabanında sorgu yapmanın başka şekilleri de vardır. Örneğin disk
üzerindeki /bin/ls dosyasının hangi paket tarafından kurulduğunu bulalım. Bunun
için rpm komutuna -qf parametresi verilir. rpm, ilgili dosyanın hangi paket
tarafından kurulduğunu, paketin adı, sürümü ve release bilgisi ile birilikte verir.
Bir dosyanın hangi rpm tarafından sağlandığını sorgulama (-qf)
Peki, coreutils paketi tam olarak nedir? Bunu öğrenmek için rpm’ e -qi
parametresinin verilmesi yeterlidir.
Eğer verdiğiniz paket adı birden fazla paketi belirtmiyorsa (örneğin kernel), sürüm numarasının yazılmasına gerek kalmaz.
rpm’ deki -q parametresine eklenebilecek parametrelerin listesi ise şöyledir:
* -p paket_adı : Paket dosyasının sorgulanmasını sağlar.
* -f /sorgulanacak/dosya_adı : Dosyanın hangi pakete ait olduğunun
sorgulanmasını sağlar.
* -a : RPM veritabanındaki tüm paketlerin listesini çıkartır.
* -i paket_adı : İlgili paket hakkındaki bilgiyi verir.
* -l paket_adı : Verilen paketin dosyalarının listelenmesini sağlar.
* -c paket_adı : Verilen paket ile ilgili ayar dosyalarını listeler.
* -d paket_adı : Verilen paket ile ilgili belge dosyalarının listelenmesini sağlar.
* –whatrequires : Verilen pakete (varsa) hangi paket ya da paketlerin bağlı
olduğunu listeler
İpucu:
RPM’ in kurulum için olan -i parametresi ile -q -i karıştırılmamalıdır. -q -i ile -qi
aynıdır. -q’ nun kullanıldığı yerde tüm işlemler sorgu amaçlı yapılır.
Paket bütünlük kontrolü
Sorgulama sadece paketin varlığı ya da sisteme kurduğu dosyalar ile sınırlı
değildir. RPM’ in sisteme kurulan dosyaların bilgisini sakladığını yazmıştık. Burada
RPM’ in bir başka üstün yönünü göreceğiz: rpm ile, bu dosyaların değiştirilip
değiştirilmediğini de kontrol etmek mümkündür. Bu işlem basit anlamda paket
silme işlemlerinde değiştirilmiş ayar dosyalarının sistem üzerinde bırakılması için
kullanılır. Daha ileri seviyede düşünülürse, bir şekilde değiştirilmiş ikili (binary)
dosyalar da kontrol edilebilir ve böylece güvenlik ile ilgili olası sorunlar da
belirlenebilir.
Bunun için rpm’ e -V parametresi eklenir. Sorgu için de bir paket adı verilir.
Eğer herhangi bir paketin herhangi bir dosyasının değişip değişmediği
sorgulanmak isteniyorsa, rpm’ e -Va parametresi verilir:
# rpm -Va
S.5….T c /etc/pam.d/system-auth
SM5….T c /etc/sysconfig/rhn/up2date
S.5….T c /etc/sysconfig/rhn/up2date-uuid
…
Bu komutlar ile oluşan çıktının açıklaması da aşağıdaki tabloda verilmiştir:
Sıra No Sembol Anlamı
1 S Dosya boyutu değişmiş
2 M Mod ya da izinleri değişmiş
3 5 Checksum değişmiş
4 D Aygıt majör ya da minör numaraları
değişmiş
5 L Kısayol değişmiş
6 U Kullanıcı sahipliği değişmiş
7 G Grup sahipliği değişmiş
8 T Son düzenlenme tarihi değişmiş
Eğer ilgili kolonda . işareti varsa, o bilginin değişmediği belirtilmiş olur.
Yeni paket kurma
RPM Paket Yöneticisinde paket yüklemek yine rpm aracılığı ile yapılır. RPM için
birkaç tane grafik arayüz bulunmasına rağmen, bunların hiçbirisi rpm’ in tüm
özelliklerini barındırmamaktadır. Bu nedenle, yazıda rpm ile ilgil işlemlere ağırlık
verilecektir.
RPM kurmak için rpm’ e -i parametresi verilir. Örnek:rpm -i postgresql-8.0.1-2PGDG.i686.rpm
Paket adı ile ilgili ayrıntıları da bu aşamada verebiliriz. Paket adının ilk kısmı, o
yazılımın adını ya da o yazılımın bir alt bölümünü belirtir:
postgresql-8.0.1-2PGDG.i686.rpm # PostgreSQL RPM’ i
postgresql-libs-8.0.1-2PGDG.i686.rpm # PostgreSQL istemci programlarının
gereksinim duyduğu kütüphaneleri (libraries) sağlayan RPM
Paket adının arkasındaki rakamlar ise ana sürüm, alt sürüm ve yapım (build)
numarasını gösterir. Üstteki örnekte, PostgreSQL 8.0.1 sürümünü kullandığımızı ve
bizdeki paketin bu sürüm için yapılmış ikinci sürüm olduğunu görüyoruz. Yapım
numarasının yanındaki metin ise her pakette olmayabilir ve o paket ile ilgili
fazladan bilgiler verir (paketi kim yaptı, hangi özelliklere sahip gibi). Sonraki
bölümde de paketin hangi mimari için özelleştirildiği belirtilir. i686, Pentium 2 ve
üzerindeki mimariyi temsil eder. x86_64 ise 64-bitlik mimariyi belirtir. noarch ise o
paketin herhangi bir mimari için özelleştirilmediğini belirtir. Burada olabilecek
diğer alternatifler de i386, i486, i586 ve src (Source RPM)’ dir.
Paket kurulurken, paketin bağımlılık listesi kontrol edilir. Paket bağımlılıkları,
paketi yapan tarafından belirlenir. Bu bağımlılıklar sağlanmıyorsa o paket
yüklenmez. Fedora / Red Hat sistemlerde rpmdb-{fedora||redhat} paketi
yüklenirse, ilgili bağımlılığın ya da bağımlılıların hangi paket(ler) tarafından
sağlanabileceği bilgisi de size verilir. Ancak bu liste içerisinde sadece dağıtım ile
gelen paket listesinin bulunduğu ve 3. parti uygulamaların bu listeye dahil
olmadığını anımsatmakta fayda var.
Paket kurarken -i ile birlikte kullanılabilecek diğer parametreler de şunlardır:
* -h : Hash marking (kurulum düzey işaretini gösterir)
* -v : Verbose modu
* –test : Kurulumu sadece deneysel olarak yapar.
* –force : Zorla kurulum (dosya ve paket çakışmalarında kullanılabilir)
* –nodeps : Dependency (bağımlılık) önemsenmeden kurulum yapılır (Bu işlemi
yaparken ne yaptığınızı bilmeniz ve ne yaptığınıza emin olmanız gerekmektedir.
Aksi taktirde kurduğunuz yazılım çalışmayabilir.
* –replacefiles : Aynı dosyalardan varsa yerine yenisini yazar.
İpucu:
RPM, aynı adlı paketlerin aynı sürümlerinin kurulmasına izin vermez. Ancak bunun
bazı istisnaları olabilir. Kernel paketi bunlardan bir tanesidir.
Örnek bir paket kurulumu için Resim-5′ e bakınız. Burada, -i’ nin yeterli olduğunu,
-v ve -h parametrelerinin seçimsel olduğunu tekrar anımsatalım.Resim 5 : -ivh ile paket kurulumu örneği
Aynı anda birden fazla paket kurulması mümkündür. Böyle bir gereksinim anında
tüm paket isimleri ardarda yazılmalıdır.
İpucu:
Birbirine bağımlı (dependent) paketleriniz varsa, bunların bağımlığını çözmek için
hepsini aynı anda yükleyebilirsiniz.
Paket güncelleme
Daha önce de bahsedildiği gibi RPM, sistem yöneticisi için yazılım yönetimini
oldukça kolaylaştırır. Bir yazılımın yeni bir sürümü çıktığında yazılımın
güncellenmesi çok kısa bir sürede tamamlanabilir.
Paket güncellemek için rpm’ e verilecek temel parametre -U’ dur. Bu işlem,
sistemide kurulu olan yazılımın yeni bir sürümünün kurulmasını sağlar. Bu işlem
sırasında öncelikle eski paket silinir ve ardından yeni paket kurulur. Paketin ayar
dosyasına dokunulmaz; ancak gerekirse yeni ayar dosyası sonunda .rpmnew
olacak şekilde yaratılır (Örnek: httpd.conf.rpmnew) .
-i parametresi ile birlikte kullanılan -v, -h ve –test parametreleri -U ile de aynı
yöntemle kullanılabilir.-U ile sürüm yükseltirken paketin sürüm numaraları kontrol edilir. Örneğin
sistemde 8.0.1-1 sürümü kurulu iken 8.0.1-2 sürümüne geçiş yapılabilir. Eğer tersi
bir durum söz konusu olursa, bir uyarı verilir:
Ancak eğer yine de bir alt sürüme geçmek istenirse, -U’ ya –oldpackage
parametresi eklenebilir:
# rpm -Uvh –oldpackage paketin.eski.sürümü
Uyarı:
Her RPM paketi için güncelleme işlemi uygun sonuç vermeyebilir. Bir yazılımı
güncellemeden önce ilgili yazılımın sürüm yükseltme/azaltma yönergelerini
mutlaka okuyunuz. Aksi takdirde veri kaybı yaşayabilirsiniz.
Paket kaldırmak (silmek)
Yazının girişinde de belirtildiği gibi, RPM paket yönetim sistemi sayesinde
paketlerin sistemden kaldırılması da kolaydır.
Paket kaldırma sürecinde, paket kurulma sürecinin benzeri ama tersi bir süreç
izlenir. Öncelikle, o pakete bağımlı olan başka paket ya da paketlerin olup
olmadığı RPM veritabanından kontrol edilir. Eğer bu kontrol sonucunda
veritabanında paket(ler) bulunursa bunlar kullanıcıya bildirilir. Eğer bağımlılıklarda
sorun yoksa, preun (pre-uninstall) betiği (script) çalıştırılır. Örneğin bir sunucu
paketi kaldırılmadan önce o sunucunun durdurulması gerekecektir. Ardından,
değiştirilmiş ayar dosyaları, dosya adının sonuna .rpmsave yazılıp saklanır. Varsa
postun (post-uninstall) betiği çalıştırılır (örneğin, bir lib paketinin kaldırılmasından
sonra ldconfig çalıştırılabilir)Bu aşamalardan sonra paket sistemden kaldırılmış
olur.
Kurulum sürecinde olduğu gibi –test parametresi ile paket silme işleminin sadece
denenmesi sağlanabilir. Böylece olası sonuçlar önceden görülebilir. –nodeps
parametresi de kurulum sürecindekine benzer olarak kaldıracağınız pakete olan
bağımlılıkların gözardı edilmesini sağlar.
Eğer üstte belirtilen preun ve postun betiklerinin çalıştırılmaması isteniyorsa, rpmkomutuna –noscripts parametresi verilir.
Diğer RPM işlemleri
rpm ile yapılabilecek işlemler bunlarla sınırlı değildir. RPM’ in altyapısına yönelik
bazı parametreler de mevcuttur. –rebuilddb bunlardan birtanesidir. RPM
veritabanının bir şekilde zarar görmesi durumunda çalıştırılabilir. –vv ile de
verbose mode kullanılabilir:
# rpm –rebuilddb -vv
D: rebuilding database /var/lib/rpm into /var/lib/rpmrebuilddb.7984
D: creating directory /var/lib/rpmrebuilddb.7984
D: opening old database with dbapi 3
D: opening db environment /var/lib/rpm/Packages joinenv
…
Bir başka parametre de –initdb’dir. Bu parametre çok dikkatli kullanılmalıdır; zira
tüm RPM veritabanı ilklendirilecektir!!!
Bir RPM içindeki herhangi bir dosyayı listelemek ve o dosyayı
almak
Bazı durumlarda bir RPM’in içindeki sadece bir dosyayı almak gerekebilir. Bu tür
durumlarda rpm2cpio komutu imdadımıza yetişir. rpm2cpio komutu bir RPM
dosyasını cpio dosyasına çevirir.
Öncelikle o RPM’in içinde hangi dosyaların olduğunu ve bunların nereye
kurulacağını öğrenelim. Benzer işlemi rpm -qlp ile de yapabileceğimizi
unutmayalım:
# rpm2cpio postgresql-8.0.1-2PGDG.i686.rpm |cpio -t
./usr/bin/clusterdb
./usr/bin/createdb
./usr/bin/createlang
./usr/bin/createuser
…
Şimdi, biz bu çıktıdaki /usr/bin/createuser dosyasını paketi kurmadan alalım.
Bunun için cpio’ya farklı bir parametre vereceğiz:Böylece “bulunduğumuz dizinin” içinde usr/bin dizini oluştu ve o dizine de
createuser dosyası yerleştirildi. Bu yöntem kullanılarak istenilen dosya ya da
dosyalar ilgili paket kurulmadan o paketten alınabilir.
Bu yazıda, RPM paket yönetim sisteminin kullanımında hazır paketler ile neler
yapılabileceğini anlatmaya çalıştık.
Bol Linux’lu günler dileğiyle.
Kaynak : Devrim Gündüz ( gunduz.org) Not : Bu döküman Devrim Gündüz tarafından Linux Seminerleri için hazırlanmıştır.
